Πώς μια μυστική συμφωνία ανάμεσα σε Τσώρτσιλ και Στάλιν καθόρισε το μέλλον της Ελλάδας χωρίς τη συναίνεση του λαού της...
Η περίφημη «Συμφωνία των Ποσοστών» — γνωστή και ως «συμφωνία της χαρτοπετσέτας» — ήταν μια ανεπίσημη, μυστική συμφωνία μεταξύ του Ουίνστον Τσώρτσιλ και του Ιωσήφ Στάλιν, που έγινε στη Μόσχα στις 9 Οκτωβρίου 1944, λίγο πριν τη Διάσκεψη της Γιάλτας.
Τι περιλάμβανε
Ο Τσώρτσιλ, σύμφωνα με τα απομνημονεύματά του, έγραψε σε ένα κομμάτι χαρτί (ή χαρτοπετσέτα) τα εξής ποσοστά επιρροής για τα Βαλκάνια:
| Χώρα | ΕΣΣΔ | Ηνωμένο Βασίλειο |
|---|---|---|
| Ρουμανία | 90% | 10% |
| Βουλγαρία | 75% | 25% |
| Ουγγαρία | 50% | 50% |
| Γιουγκοσλαβία | 50% | 50% |
| Ελλάδα | 10% | 90% |
Ο Στάλιν φέρεται να έβαλε ένα «τικ» στο χαρτί και το επέστρεψε στον Τσώρτσιλ. Ο τελευταίος μάλιστα αναρωτήθηκε αν ήταν «κυνικό» να αποφασίζουν έτσι τη μοίρα εκατομμυρίων ανθρώπων — και πρότεινε να το κάψουν. Ο Στάλιν απάντησε: «Όχι, κράτα το».
Ιστορική σημασία
Η συμφωνία δεν επικυρώθηκε ποτέ επίσημα, ούτε από τις ΗΠΑ ούτε από τη Σοβιετική Ένωση.
Παρ’ όλα αυτά, τηρήθηκε στην πράξη: η ΕΣΣΔ δεν στήριξε τον ΔΣΕ στον Εμφύλιο, ενώ η Βρετανία επενέβη στρατιωτικά υπέρ της ελληνικής κυβέρνησης.
Η συμφωνία δεν αφορούσε όλη την Ευρώπη, αλλά κυρίως τα Βαλκάνια, όπου η επιρροή των δύο δυνάμεων ήταν ρευστή.
Αμφισβητήσεις
Η μόνη πηγή είναι ο ίδιος ο Τσώρτσιλ — δεν υπάρχει επίσημη σοβιετική επιβεβαίωση.
Το χαρτί ήταν γραμμένο στα αγγλικά και ανέφερε «Russia» αντί για «Soviet Union», κάτι που θεωρείται ασυνήθιστο για τα σοβιετικά πρότυπα.
Οι ΗΠΑ δεν συμμετείχαν στη συνάντηση, κάτι που προκαλεί ερωτήματα για τη νομιμότητα και το εύρος της συμφωνίας
Η «Συμφωνία των Ποσοστών» δεν προκάλεσε άμεσα τον ελληνικό Εμφύλιο, αλλά έπαιξε καθοριστικό ρόλο στο παρασκήνιο που τον επέτρεψε και τον διαμόρφωσε.
Τι προέβλεπε η συμφωνία
Όπως είδαμε, η Ελλάδα δόθηκε κατά 90% στη βρετανική σφαίρα επιρροής και μόλις 10% στη Σοβιετική Ένωση. Αυτό σήμαινε ότι:
Η Σοβιετική Ένωση δεν θα στήριζε ενεργά το ΚΚΕ ή τον ΕΛΑΣ.
Η Βρετανία είχε το ελεύθερο να παρέμβει στρατιωτικά και πολιτικά.
Πώς επηρέασε τον Εμφύλιο
Δεκέμβρης 1944: Οι συγκρούσεις στην Αθήνα (Δεκεμβριανά) ξεσπούν όταν ο ΕΛΑΣ συγκρούεται με τις βρετανικές δυνάμεις και την κυβέρνηση Παπανδρέου. Η Σοβιετική Ένωση δεν αντιδρά.
Στάλιν προς Δημητρώφ (10/1/1945): «Οι Έλληνες έκαναν βλακεία. Δεν έπρεπε να φύγουν από την κυβέρνηση. Δεν μπορούμε να στείλουμε στρατό στην Ελλάδα».
Συμφωνία της Βάρκιζας (1945): Οδήγησε σε αφοπλισμό του ΕΛΑΣ, αλλά όχι σε πολιτική συμφιλίωση.
1946–1949: Ο Δημοκρατικός Στρατός Ελλάδας (ΔΣΕ) πολεμά χωρίς σοβιετική υποστήριξη, ενώ η Βρετανία (και αργότερα οι ΗΠΑ μέσω του Δόγματος Τρούμαν) στηρίζουν την κυβέρνηση.
Η συμφωνία δεν δημιούργησε τον Εμφύλιο, αλλά:
Καθόρισε ποιος θα μπορούσε να νικήσει.
Στέρησε από την Αριστερά διεθνή στήριξη.
Νομιμοποίησε τη βρετανική επέμβαση στα μάτια των Συμμάχων.
Καταπληκτική ερώτηση — πάμε να ξετυλίξουμε το σκηνικό της Αθήνας τον Δεκέμβρη του 1944, με αριθμούς και μονάδες που αποτυπώνουν το μέγεθος της σύγκρουσης:
Βρετανικές Δυνάμεις (Δεκέμβρης 1944 – Δεκεμβριανά)
Αλεξιπτωτιστές:
2η Ταξιαρχία Αλεξιπτωτιστών (2 τάγματα)
Συνολικά περίπου 1.500–2.000 άνδρες στην αρχή των συγκρούσεων
Ενισχύσεις από την 5η Ινδική Ταξιαρχία και τη 4η Ινδική Μεραρχία αργότερα
Άρματα μάχης:
Αρχικά 30 άρματα Sherman
Μέχρι τις 16 Δεκεμβρίου, είχαν φτάσει 70 Sherman και 68 άλλα τεθωρακισμένα
Συνολικά: 138 τεθωρακισμένα οχήματα
Συνολική δύναμη:
Στην κορύφωση των συγκρούσεων: 40.000–45.000 άνδρες
Περιλάμβαναν και μονάδες της RAF, πυροβολικού, ναυτικού και ειδικών δυνάμεων
ΕΛΑΣ & ΕΑΜ (στην Αττική)
Εφεδρικός ΕΛΑΣ Αττικής:
Περίπου 10.000–12.000 άοπλοι
Συμμετείχαν σε διαδηλώσεις και υποστήριξη
Μόνιμος ΕΛΑΣ (μάχιμες μονάδες):
Αρχικά 9.000–11.600 μαχητές στην Αττική
Ενισχύσεις από 12 τάγματα του ΕΛΑΣ από επαρχία (μετά τις 9/12)
Συνολικά: 17.000–18.000 μαχητές με 8 πυροβόλα
ΕΑΜ (πολιτικό σκέλος):
Δεν είχε ένοπλες μονάδες, αλλά τεράστια λαϊκή βάση
Η διαδήλωση της 3ης Δεκεμβρίου συγκέντρωσε 100.000–500.000 άτομα σύμφωνα με πηγές
Ισορροπία Δυνάμεων
| Στρατόπεδο | Άνδρες (max) | Άρματα | Αεροπορία | Πυροβολικό |
|---|---|---|---|---|
| Βρετανικές Δυνάμεις | 40.000–45.000 | 138 | 8 Μοίρες RAF | Πλήρες |
| ΕΛΑΣ (Αττική) | 17.000–18.000 | 0 | 0 | 8 πυροβόλα |
Η μάχη της Αθήνας ήταν η μόνη περίπτωση στον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο όπου συγκρούστηκαν μεταξύ τους συμμαχικές δυνάμεις.
Οι αριθμοί των νεκρών στα Δεκεμβριανά (Δεκέμβριος 1944 – Ιανουάριος 1945) παραμένουν αντικείμενο ιστορικής διαμάχης, αλλά μπορούμε να δώσουμε μια τεκμηριωμένη εκτίμηση με βάση τις πιο αξιόπιστες πηγές:
Εκτιμώμενοι Νεκροί ανά Πλευρά
| Πλευρά | Εκτιμώμενοι Νεκροί |
|---|---|
| ΕΑΜ/ΕΛΑΣ & Πολιτοφυλακή | ~2.000–6.000 |
| Κυβερνητικοί & Βρετανοί | ~2.000 |
| Άμαχοι (και από τις δύο πλευρές) | ~6.000+ |
| Σύνολο (κατά προσέγγιση) | 10.000–14.000+ |
Σημειώσεις & Ιδιαιτερότητες
Οι φιλο-ΕΑΜ πηγές αναφέρουν περίπου 6.000 εκτελέσεις αμάχων και αιχμαλώτων από τις κυβερνητικές και βρετανικές δυνάμεις.
Οι κυβερνητικές πηγές (ΓΕΣ/ΔΙΣ) υποστηρίζουν ότι ο ΕΛΑΣ και η ΟΠΛΑ εκτέλεσαν έως και 46.985 άτομα, αριθμός που θεωρείται υπερβολικός από πολλούς ιστορικούς.
Οι μάχες στην Αθήνα ήταν τόσο σφοδρές, που σε 33 ημέρες υπήρξαν περισσότεροι νεκροί απ’ ό,τι σε ολόκληρη την εκστρατεία του Ελληνοϊταλικού Πολέμου για κάποιες μονάδες.
To σχέδιο του ΕΛΑΣ για την ανατίναξη του ξενοδοχείου "Μεγάλη Βρετανία" τον Δεκέμβριο του 1944, όπου στεγάζονταν το βρετανικό επιτελείο και η ελληνική κυβέρνηση. Ο στόχος ήταν να δοθεί ένα ισχυρό πλήγμα στον αντίπαλο κατά τη διάρκεια των Δεκεμβριανών. Όμως:
Τι συνέβη πραγματικά
Ο Άρης Βελουχιώτης δεν είχε άμεση εμπλοκή στο σχέδιο, καθώς βρισκόταν στην Ήπειρο εκείνη την περίοδο.
Ο Ναπολέων Ζέρβας (ΕΔΕΣ) ήταν αντίπαλος του ΕΛΑΣ και δεν συμμετείχε σε τέτοιες επιχειρήσεις.
Το σχέδιο οργανώθηκε από στελέχη του ΕΛΑΣ στην Αθήνα, με επικεφαλής τον Βρατσάνο, ειδικό στους δυναμίτες.
Η ομάδα εισήλθε στους υπονόμους και τοποθέτησε 750 κιλά νιτροτολουόλης κάτω από το ξενοδοχείο.
Γιατί δεν έγινε η έκρηξη
Ο Τσώρτσιλ δεν κατέλυσε ποτέ στο ξενοδοχείο, όπως είχε αρχικά προγραμματιστεί. Τελικά φιλοξενήθηκε στο θωρηκτό Ajax στο Φάληρο για λόγους ασφαλείας.
Η ηγεσία του ΚΚΕ, όταν έμαθε για την επιχείρηση, διέταξε την ακύρωσή της, φοβούμενη τις διεθνείς συνέπειες — ειδικά αν σκοτώνονταν διπλωμάτες ή ο ίδιος ο Τσώρτσιλ.
Τα εκρηκτικά εντοπίστηκαν και εξουδετερώθηκαν από βρετανική περίπολο στις 26 Δεκεμβρίου.
Η επιχείρηση ήταν πραγματική, τολμηρή και εξαιρετικά επικίνδυνη, αλλά δεν συνδέεται με τον Βελουχιώτη ή τον Ζέρβα. Αν είχε εκτελεστεί, θα μπορούσε να είχε αλλάξει δραματικά την πορεία της ελληνικής ιστορίας — και ίσως να είχε προκαλέσει διεθνή κατακραυγή ή και στρατιωτική επέμβαση ευρύτερης κλίμακας
Πολλοί ιστορικοί περιγράφουν ως γεωπολιτικό παζάρι για την Ελλάδα — και όχι μόνο.
Η «Συμφωνία των Ποσοστών» του Οκτωβρίου 1944, μεταξύ Τσώρτσιλ και Στάλιν, επικύρωσε την πρόθεση της Βρετανίας να διατηρήσει τον έλεγχο της Ελλάδας και να την αποτρέψει από το να περάσει στη σοβιετική σφαίρα επιρροής.
Τι πραγματικά συνέβη
Η Ελλάδα δόθηκε 90% στη Βρετανία και 10% στη Σοβιετική Ένωση — σε αντίθεση με τη Ρουμανία (90% ΕΣΣΔ) και τη Γιουγκοσλαβία (50-50).
Ο Στάλιν τήρησε τη συμφωνία: δεν στήριξε τον Δημοκρατικός Στρατός Ελλάδας (ΔΣΕ) ούτε στρατιωτικά ούτε διπλωματικά, παρά τις προσδοκίες του ΚΚΕ.
Ο Τσώρτσιλ θεωρούσε δεδομένη τη σύγκρουση με το ΕΑΜ και είχε ήδη δώσει εντολή να χρησιμοποιηθούν βρετανικά στρατεύματα για να διασφαλιστεί η «γραμμή».
Τεχνική αποικιοκρατία;
Δεν ήταν αποικιοκρατία με την κλασική έννοια, αλλά:
Η Ελλάδα εξαρτήθηκε πλήρως από τη βρετανική (και αργότερα αμερικανική) στήριξη για την επιβίωση του καθεστώτος.
Οι πολιτικές εξελίξεις καθορίζονταν εξωτερικά, με τις ΗΠΑ να αναλαμβάνουν τον ρόλο της Βρετανίας μετά το 1947 (Δόγμα Τρούμαν).
Η Ελλάδα λειτούργησε ως προκεχωρημένο φυλάκιο της Δύσης στα Βαλκάνια, με αντάλλαγμα οικονομική και στρατιωτική βοήθεια.
Σοβιετική υποστήριξη στην Κατοχή
Η ΕΣΣΔ δεν εξόπλισε άμεσα τον ΕΛΑΣ, αλλά ενέπνευσε και ενίσχυσε ιδεολογικά το αντιστασιακό κίνημα.
Η κύρια στρατιωτική βοήθεια προς τον ΕΛΑΣ ήρθε από τους Βρετανούς, τουλάχιστον μέχρι το 1943 — γεγονός που δείχνει την πολυπλοκότητα των συμμαχιών.
Ο Γεώργιος Παπανδρέου επιχείρησε να παραιτηθεί κατά την έναρξη του Εμφυλίου και ότι ο Τσώρτσιλ του το απαγόρευσε, αλλά αυτό δεν επιβεβαιώνεται πλήρως από τις επίσημες πηγές, αλλά υπάρχουν ενδείξεις για έντονες πιέσεις και πολιτική καθοδήγηση από τη βρετανική πλευρά.
Τι γνωρίζουμε ιστορικά
Ο Παπανδρέου ήταν πρωθυπουργός της Κυβέρνησης Εθνικής Ενότητας από τον Οκτώβριο του 1944 έως τις αρχές Ιανουαρίου 1945.
Μετά την αποχώρηση των υπουργών του ΕΑΜ (2 Δεκεμβρίου 1944) και την έκρηξη των Δεκεμβριανών, η κυβέρνησή του αποσταθεροποιήθηκε.
Ο ίδιος επιθυμούσε να παραιτηθεί, θεωρώντας ότι δεν μπορούσε να διαχειριστεί την κρίση, αλλά ο Τσώρτσιλ, που έφτασε στην Αθήνα στις 25 Δεκεμβρίου 1944, φέρεται να του ζήτησε να παραμείνει για να διατηρηθεί η «νομιμότητα» και να αποφευχθεί η κατάρρευση του φιλοδυτικού μετώπου.
Ο Τσώρτσιλ, στα απομνημονεύματά του, αναφέρει ότι ήθελε να διατηρηθεί η κυβέρνηση Παπανδρέου μέχρι να επιτευχθεί συμφωνία με όλες τις πλευρές.
Ο Παπανδρέου τελικά παραιτήθηκε στις 3 Ιανουαρίου 1945, και τον διαδέχθηκε ο Πλαστήρας, μετά από συμφωνία με τον Αρχιεπίσκοπο Δαμασκηνό.
Διαβάστε μερικά αποσπάσματα αυτού του εκπληχτικού στον κυνισμό του γράμματος (παραθέτω από το βιβλίο του Αντρέα Κέδρου «Η ελληνική αντίσταση 1940-44»):
«Έδωσα οδηγίες στον στρατηγό Ουίλσον (είναι ο προϊστάμενος του Σκόμπι) να σας αφήσει όλες σας τις δυνάμεις και να σας σταλούν όλες οι δυνατές ενισχύσεις. […] Είστε υπεύθυνος για την διατήρηση της τάξης στην Αθήνα και οφείλετε να εξουδετερώσετε η να καταστρέψετε όλες τις ομάδες ΕΑΜ-ΕΛΑΣ που θα πλησιάσουν στην πόλη. Λάβετε όλα τα μέτρα που θα κρίνετε ωφέλιμα για να εξασφαλίσετε τον έλεγχο των οδών και για να κυκλώσετε όλες τις ομάδες ταραξιών. […] Μη διστάσετε να πυροβολείτε κάθε ένοπλο που θα δοκιμάσει να αμφισβητήσει το βρετανικό κύρος στην Αθήνα ή το ελληνικό κύρος για λογαριασμό του οποίου ενεργούμε. Το καλύτερο, φυσικά, θα ήταν να συνυπογράφει τις διαταγές σας κάποια ελληνική κυβέρνηση, και ο Λίπερ ζητάει αυτή τη στιγμή από τον Παπανδρέου να παραμείνει στη θέση του για να σας βοηθήσει. Μη διστάζετε πάντως να ενεργείτε σα να βρισκόσαστε σε κατακτημένη πόλη, όπου θα είχε ξεσπάσει μια τοπική εξέγερση. Σε ό,τι αφορά τις ομάδες του ΕΛΑΣ που πλησιάζουν ερχόμενες απ’ έξω, πρέπει να είσαστε σε θέση με τα τεθωρακισμένα σας να δώσετε σε μερικές απ’ αυτές ένα μάθημα, που θα αποθαρρύνει τις άλλες να δοκιμάσουν να δράσουν. Μπορείτε να υπολογίζετε στην υποστήριξή μου για όλα τα λογικά και συνετά μέτρα που λάβετε σ’ αυτή τη βάση. (Προσέξτε, λογικά και συνετά μεν τα μέτρα αλλά Σ’ ΑΥΤΗ ΤΗ ΒΑΣΗ. Δηλαδή, στη βάση της σφαγής). Πρέπει να κρατήσουμε και να κυριαρχήσουμε στην Αθήνα. Θα ήταν για μας μεγάλο πράγμα να το κατορθώσουμε χωρίς αιματοχυσία, αν μπορεί να γίνει, αλλά και με αιματοχυσία αν είναι αναπόφευκτο».
Πώς είναι δυνατή μια ένοπλη επέμβαση χωρίς αιματοχυσία, αυτό μόνο ο Τσώρτσιλ το ξέρει. Ίσως και ο Παπανδρέου, που ενώ τάσσεται αναφανδόν κατά της αιματοχυσίας (αυτό δα έλειπε, να ταχτεί υπέρ) αποδέχεται και εγκρίνει την ένοπλη επέμβαση των Άγγλων, των «ελευθερωτών», των παραδοσιακών συμμάχων και φίλων της Ελλάδας. Άλλωστε, πρέπει να το παραδεχτούμε, χωρίς τον Τζωρτζ Κάνιγκ νεοελληνικό κράτος κατά πασα πιθανότητα δεν θα υπήρχε. Ξέρει τι λέει και πού πατάει ο Τσώρτσιλ.
(Απόσπασμα από την “Ιστορία (κωμικοτραγική) του Νεοελληνικού κράτους 1830-1974” του Βασίλη Ραφαηλίδη, εκδ. του Εικοστού Πρώτου, Αθήνα 1993)
Δεν υπάρχει επίσημη καταγραφή ότι ο Τσώρτσιλ απαγόρευσε την παραίτηση του Παπανδρέου, αλλά είναι σαφές ότι άσκησε ισχυρή πολιτική πίεση για να παραμείνει στη θέση του, τουλάχιστον προσωρινά. Η Βρετανία ήθελε η Ελλάδα θα παρέμενε στη δυτική σφαίρα επιρροής — και ο Παπανδρέου ήταν το πρόσωπο-κλειδί για αυτό.
Από την εποχή της ίδρυσης του ελληνικού κράτους, η βρετανική επιρροή υπήρξε καθοριστική: από τα δάνεια της Επανάστασης, την επιλογή βασιλέων, μέχρι και την ενεργή στρατιωτική παρουσία στον Εμφύλιο.
Άρα ναι, η Ελλάδα «ανταλλάχθηκε» γεωπολιτικά για να εξασφαλιστεί η βρετανική επιρροή στη Μεσόγειο, και αυτό καθοδήγησε τις εξελίξεις που οδήγησαν στον Εμφύλιο.
Η μοίρα σφραγίστηκε χωρίς ελληνικά χέρια να κρατούν την πένα — μόνο για να αφήσει πίσω της έναν λαό να πληρώνει το τίμημα μιας συμφωνίας που ποτέ δεν υπέγραψε.
newsroom -Posted by Anexartitos.Ta.Neα
Αν θέλετε να μαθαίνετε παράλληλα όσα σημαντικά διαδραματίζονται στα ελληνικά και ξένα media κάντε like στην σελίδα στο Facebook πατώντας εδώ.click here
Δημοσίευση σχολίου
.Τα σχόλια υπάρχουν για να συνεισφέρουν οι αναγνώστες στο διάλογο.
. Ο καθένας έχει δικαίωμα να εκφράζει ελεύθερα τις απόψεις του.
. Αυτό δεν σημαίνει ότι υιοθετούμε τις απόψεις αυτές.
. Συκοφαντικά ή υβριστικά σχόλια και greeklish αφαιρούνται όπου εντοπίζονται.
. Η ευθύνη των σχολίων (αστική και ποινική) βαρύνει τους σχολιαστές και μόνον αυτούς.
. Η ταυτότητα των σχολιαστών είναι γνωστή μόνο στην Google.
. Όποιος θίγεται μπορεί να επικοινωνεί στο email μας.
. Περισσότερα στους όρους χρήσης.. Ευχαριστούμε για την κατανόησή σας.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου